Και φυσικά άφησα τελευταίο θέμα, το αυτονόητο ή έστω αυτό που ο καθένας έχει άποψη μέσα απ’ τα δικά του βίο_ μάτια.

 Την υγεία…την ιστορία της,  την έννοια και τον ορισμό της.

 

_Η ιστορία της γεννιέται με το σαμανισμό

[Με τον γενικό όρο Σαμανισμός εννοείται ένα πολύπλοκο λατρευτικό και μαγικο-θρησκευτικό φαινόμενο που διαμορφώνεται γύρω από την τεχνική της έκστασης {εκ- στασις- εκτός εαυτού- Έκτακτη ψυχική κατάσταση κατά την οποία το άτομο, αποκομμένο από το εξωτερικό περιβάλλον, βιώνει την εμπειρία του Θείου., είτε αυθόρμητα είτε διαμέσω κατάλληλης ψυχικής προετοιμασίας, με ποικίλα μέσα, χορό μουσική, διεγερτικά κ.λ.π.}. Εξαιτίας της ευρείας γεωγραφικής του εξάπλωσης -Βόρεια Αμερική, Νότια Αμερική, Σιβηρία, Ινδονησία, Ωκεανία κ.λπ.) ο Σαμανισμός δεν παρουσιάζει ομοιομορφία ως προς τη λατρευτική πρακτική του. Κεντρικό πρόσωπο στον Σαμανισμό είναι ο σαμάνος (šamán) ως ιερέας, μάγος-γιατρός και αρχηγός ενίοτε της οικογενειακής θρησκείας. Επιχειρώντας ψυχολογική προσέγγιση του όρου ο Τζόζεφ  Κάμπελ ορίζει τον σαμάνο ως άτομο αρσενικού ή θηλυκού φύλου που έχει στραφεί στον κόσμο του ασυνείδητου, εξαιτίας έντονης ψυχολογικής εμπειρίας.. Η βάση της σαμανικής πρακτικής είναι αρχέγονα ανιμιστική { λατρεία των νυμφών, λατρεία γαίας, Ουρανού, σελήνης και άστρων}, αν και διακρίνεται για τις κοσμολογικές της θεωρήσεις σε διαφορετικές τοπικές σαμανικές παραδόσεις.

Οι πρώτες ενδείξεις περί πρακτικής του σαμανισμού στην Ελλάδα ανάγονται σε εποχές γύρω στο 1500-2000π.Χ. στην Θράκη, Σκυθία και γενικότερα στη Βόρειο- κεντρική Ασία. Επίσης ο μύθος του Αβαρή, παρόμοιος του Ελληνικού «Υπερβόρειου Απόλλωνα» συνηγορεί σε αυτό. Οι αποδείξεις όμως είναι λίγες και ανάγονται στους 6ο και 5ο π.Χ. αιώνες με βασικότερη απόδειξη τα γραπτά ποιητικά κείμενα του Εμπεδοκλή.]  _εγκαθιδρύεται και επιστημονικοποιείται  στην Ελλάδα του Ασκληπιού

και του Ιπποκράτη,

_περνάει απ’ το σκοταδισμό του Μεσαίωνα στις αυλές των βασιλιάδων και στις φωτιές των μαγισσών,

_γίνεται έξυπνη αλλά όχι σοφή με τους Descart & co.

 Η αντίληψη της σύγχρονης δυτικής ιατρικής για την υγεία και την νόσο βασίζεται στη μηχανιστική θεώρηση του ανθρώπινου οργανισμού του Descart. Σύμφωνα με την θεωρία του Kαρτέσιου ο ανθρώπινος οργανισμός είναι μια μηχανή με διάφορα μέρη που κάποτε καταστρέφονται και πρέπει να αντικατασταθούν, ή που δεν λειτουργούν καλά και πρέπει να διορθωθούν και το ανθρώπινο σώμα είναι απόλυτα χωρισμένο από την υπόλοιπη ανθρώπινη ύπαρξη,

_ δεν αναγεννιέται κατά την Αναγέννηση, αλλά επανέρχεται με μεταφράσεις στην Ελλάδα από την αλλοδαπή,

_πυρπολείται και υπερφορτώνεται πληροφορίες στους πολέμους {ιδιαίτερα με την πρόοδο στην αναισθησιολογία, την χειρουργική και την ψυχιατρική επί Χίτλερ και την πλαστική χειρουργική με την παθοφυσιολογία απ’ τη πυρινική καταστροφή της οποίας μόνη επιζούσα ουσία θα είναι αυτή της διαβολής}

_ και τέλος την έχει αναλάβει ο Π.Ο.Υ. στη Γενεύη και στη Βηθεσδά [προάστιο της Ουάσιγκτον] με παγκόσμιο κέντρο «προσθετικών μελών» στο Αφγανιστάν...

 

Σε όλους τους πρωτόγονους λαούς της γης, που στήριξαν τη θρησκεία τους πάνω στη μυθολογία, παρατηρήθηκε μια προσπάθεια να ταυτίσουν την ιατρική με τη θρησκεία τους.

 

. . Oι γεννήτορες της ιατρικής και της φαρμακολογίας είναι λοιπόν οι : Aσκληπιός, Iπποκράτης {και αργότερα όλοι οι άλλοι} Aβικέννας, Pαζής, Aριστοτέλης, Γαληνός, Mάσερ, Aλβέρτος ο Mέγας, Διοσκουρίδης, Mεσουέ, Σεραπίων και τα βασικά ρεύματά της : η εναλλακτική ιατρική, η  ομοιοπαθητική ιατρική, η ολιστική ιατρική και τα ρεύματα της «νέας εποχής» (new age medicine).

Σύμφωνα με την ανθρωπολογική προσέγγιση, όλες οι μορφές των ανθρώπινων κοινωνιών παρέχουν ιατρική – δηλαδή, ένα σύστημα ειδικών γνώσεων, μια σειρά από πρακτικές καθώς και θεραπευτές, οι οποίοι παρακολουθούν και μελετούν τα φαινόμενα που προκαλούν οδύνη και απειλούν την ανθρώπινη ζωή. Ανεξάρτητα από το αν αυτές οι απειλές μεταφράζονται ως παρέμβαση των θεών ή ως κατάρρευση του «σώματος-μηχανή», συνδέονται εξίσου στενά τόσο με την εμπειρική παρατήρηση όσο και με συμβολικές ερμηνείες. Αυτό που τελικά διαμορφώνεται σε κεντρικό ζήτημα είναι το πώς, στο διάβα της ιστορίας, κατασκευάζεται μέσω συμβόλων και γνώσης κάποιου είδους κυρίαρχη ιατρική (Comaroff 1982), πώς αυτή νομιμοποιείται (και για ποιον) και πώς άλλα είδη ιατρικής περιθωριοποιούνται.

Η ιατρική, ως επιστημονικός κλάδος, μοιάζει με όχημα – ίσως τρένο, με καθένα από τα βαγόνια του γεμάτο με γνώσεις (είτε αυτές βασίζονται στο μύθο, στη δοξασία, είτε στην εμπειρική και πειραματική διαδικασία). Από αυτή την οπτική, η μελέτη της ιστορίας της ιατρικής φιλοδοξεί να ερμηνεύσει τη διαδρομή αυτού του τρένου μέσα από τα τοπία που

περνά. Συνεπώς, εστιάζεται στο κοινωνικό-πολιτισμικό συμφραζόμενο κι όχι μόνο στις αλλαγές του περιεχομένου των βαγονιών του (τεχνολογία), της διακόσμησής του (κλινικές), των επιβατών του (ασθενείς), την προσθήκη νέων βαγονιών και την απάλειψη άλλων (επιστημονικές ανακαλύψεις). Ωστόσο, είναι η ατμομηχανή αυτή που παρέχει την κινητήρια δύναμη στο υπόλοιπο όχημα… και εκεί ακριβώς βρίσκεται το σημείο στο οποίο μπορούν να εντοπιστούν οι σύνδεσμοι μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, δηλαδή στην ανάλυση των σχέσεων εξουσίας που αναπτύσσονται στα όρια των θεσμών, τους οποίους δημιουργεί η οργάνωση και η εφαρμογή της ιατρικής.

 

Η Ιπποκράτεια Γραμματεία εισάγει έναν κώδικα δεοντολογίας για τους ασκούμενους ιατρούς, μια πρώτη προσπάθεια να χαραχτούν οι κανόνες που πρέπει να διέπουν τη συμπεριφορά του ιατρού και την εφαρμογή της ιατρικής (Γ. Ρηγάτος).

Για παράδειγμα, ενώ οι φιλόσοφοι-ιατροί επίμονα εμμένουν στη θεωρία του μιάσματος ως στοιχείου κρίσιμης σημασίας για την αξιοπιστία της ιπποκρατικής ιατρικής, άλλοι στοχαστές (π.χ. ιστορικοί, ποιητές, ζωολόγοι) προώθησαν μια θεωρία μετάδοσης από άτομο σε άτομο (Β. Βαϊόπουλος).

Παρά το γεγονός ότι τα φαρμακευτικά σκευάσματα δεν αποτελούν κεντρικό ζήτημα στις θεωρίες του Ιπποκράτη, διαφορετικές ομάδες από ειδικούς άρχισαν να ξεπροβάλλουν, συγκροτώντας ίσως τους προδρόμους των σύγχρονων φαρμακοποιών. Αυτοί ενσωμάτωσαν ένα ευρύ πεδίο φυτικών ουσιών (βότανα) στις αγωγές της «δίαιτας» (ως προαγωγή υγείας) που συνέστησαν, διευρύνοντας έτσι με επιτυχία τις απαραίτητες εκείνες πρακτικές για τη διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στους τέσσερις χυμούς του σώματος, μια από τις πιο βασικές θεωρίες στην ιπποκρατική ιατρική (Γ. Παπαδόπουλος).

Η ιατρική ανθρωπολογία αποτελεί ένα ξεχωριστό πεδίο του ευρύτερου επιστημονικού χώρου της κοινωνικής και πολιτισμικής ανθρωπολογίας και σε κάποιο βαθμό και της βιολογικής ανθρωπολογίας. Σήμερα, η ιατρική ανθρωπολογία αποτελεί το μεγαλύτερο ερευνητικό πεδίο της κοινωνικής και πολιτισμικής ανθρωπολογίας και έχει επεκτείνει τα ενδιαφέροντά της και στην κριτική μελέτη της σύγχρονης βιο-ιατρικής.

 

Ορισμοί υγείας:

Η ελευθερία και η υγεία μοιάζουν με το οξυγόνο. Αισθάνεσαι την αξία τους όταν λείπουν.

_Ιπποκράτεια «άποψη» : «Δεν υπάρχουν ασθένειες ,υπάρχουν ασθενείς», «ανισορροπία 4ων χυμών του σώματος : αίμα (θρέψη-απομάκρυνση), φλέγμα (βλεννογόνες μεμβράνες, σάλιο, απόχρεμψη), κίτρινη χολή (ήπατο-παγκρεατικός κύκλος;), μαύρη χολή (ορμονολογική ισορροπία;)».

_Η Υγεία είναι ο παράγοντας που μετράει την φυσική, την ψυχολογική και την πνευματική κατάσταση ενός ζώντος οργανισμού.

Σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε στο καταστατικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1946) η υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». Έτσι λοιπόν, η έννοια της υγείας, δεν αποδίδεται μόνο από την ιατρική, αλλά και από άλλους παράγοντες όπως είναι το περιβάλλον, η οικονομία, η εργασία κ.α.

Το πώς ορίζεται βέβαια η υγεία και η ασθένεια ως κοινωνική αναπαράσταση ίσως να διαφέρει ανάλογα με τις πολιτιστικές διαφορές, τις ιδέες και πεποιθήσεις, την εκπαίδευση και την παιδεία αλλά και τις θρησκευτικές αντιλήψεις (για τη ζωή, το θάνατο, την αμαρτία, την τιμωρία, το μίασμα), καθώς και τις αντιλήψεις για το σώμα (για τα όρια του, την καθαριότητα, την εικόνα του, το φύλο του) που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία. Είναι γνωστό ακόμα ότι ο τεράστιος αριθμός παραγόντων που επηρεάζουν την κατάσταση της υγείας ενός πληθυσμού βρίσκονται σε άμεση συσχέτιση με την κοινωνική αναπαράσταση που έχει ο πληθυσμός για την υγεία του. Παράγοντες γενετικοί, περιβαλλοντικοί (τρόπος διαβίωσης, κατοικία, εργασία, συνθήκες εργασίας ρύπανση περιβάλλοντος) παράγοντες συνθηκών ζωής (διατροφή, κάπνισμα, άσκηση, χρήση εθιστικών ουσιών, συμπεριφορά), παράγοντες σχετιζόμενοι με το σύστημα και τις υπηρεσίες υγείας και παράγοντες εκπαίδευσης υγείας επηρεάζουν την υγεία των ανθρώπων αλλά και την κοινωνική αναπαράσταση του δίπολου υγείας-ασθένειας

[Π.Ο.Υ. ]

 _Υγεία είναι η ελευθερία από τον πόνο στο φυσικό σώμα, με κατάσταση την ευεξία, ελευθερία από το πάθος στο συναισθηματικό επίπεδο, που έχει ως αποτέλεσμα μία δυναμική κατάσταση γαλήνης και ηρεμίας, και ελευθερία από τον εγωισμό στο πνευματικό επίπεδο, που επιφέρει ως κατάσταση την καθαρότητα του νου και τελικά την πλήρη ένωση με την Αλήθεια.

[Ομοιοπαθητική Ιατρική κ. Γιώργου Βυθούλκα ]

_Κατά τον λειτουργικό ορισμό, υγεία θεωρείται η ικανότητα που διαθέτει το άτοµο να ανταποκρίνεται στους κοινωνικούς του ρόλους.

Σύμφωνα με αυτόν, η ανικανότητα είναι  µια σωματική ή/και ψυχική κατάσταση,  η αναπηρία όμως είναι κοινωνική νόσος.

_Στη διακήρυξη της Οτάβα το 1986, η υγεία ορίστηκε εκ νέου ως η ικανότητα του ατόμου, της ομάδας ή της κοινότητας “να αναγνωρίζει και να κατανοεί φιλοδοξίες, να ικανοποιεί ανάγκες και να τροποποιεί ή να συμβιβάζεται με το περιβάλλον”.  Η υγεία σ’ αυτό τον ορισμό γίνεται αντιληπτή ως μία δυναμική διαδικασία, που μπορεί να βελτιώνεται σε διαφορετικά επίπεδα, ανάλογα με τις υπάρχουσες εξωτερικές επιρροές, όπως “ειρήνη, κατοικία, εκπαίδευση, εισόδημα, ένα σταθερό οικοσύστημα, ανανεούμενες πηγές ενέργειας, κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα”.

Συνοπτικά, και με βάση τις επίσημες θεωρητικές τοποθετήσεις, η σύγχρονη  προσέγγιση της υγείας περικλείει τρεις συνιστώσες:

α - τη βιοϊατρική, στην οποία η υγεία θεωρείται ως έλλειψη νόσου ή αναπηρίας,

β - την ψυχολογική, στην οποία η υγεία θεωρείται ως η ικανότητα να εκπληρώνει κάποιος τους ρόλους που του αναλογούν, ή να προσαρμόζεται στις καταστάσεις της ζωής και,

γ - την κοινωνιολογική, στην οποία ο πολιτισμός και το περιβάλλον εξετάζονται ως βασικοί συντελεστές επιρροής της υγείας.

_Να κι ένας «φρέσκος & νόστιμος» ορισμός της :  Υγιής είμαι, όταν αισθάνομαι ‘χρήσιμος – θελκτικός –αυτάρκης’, σε ικανοποιητικές αναλογίες.

Πολιτική Υγείας:   Με τη διακήρυξη της Άλμα Άτα το 1979, η ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας θεωρήθηκε βασικός μοχλός αυτής της προσπάθειας. Η Π.Φ.Υ. ορίστηκε ως “βασική παροχή φροντίδας υγείας προσιτή σε όλους - άτομα και οικογένειες στην κοινότητα - με μέσα αποδεκτά σ’ αυτούς, μέσα από την πλήρη συμμετοχή τους και σε κόστος που η κοινότητα και η χώρα μπορούν να επωμιστούν”. Αυτή η προσέγγιση καθιέρωσε πρώτη φορά μια διαφορετική αντιμετώπιση του πολίτη από απλό αποδέκτη των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας σε ενεργό συμμέτοχο. Συγχρόνως έδωσε το έναυσμα για εστίαση σε φροντίδες υγείας που βελτιώνουν το επίπεδο υγείας και ζωής και που σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η πρόληψη, η πληροφόρηση - αγωγή υγείας και η προστασία της υγείας. Βασική φιλοσοφία του «χάρτη» της Ottawa ’1986 είναι η πολιτική της Προαγωγής Υγείας (Health Promotion):

“Να προστίθενται χρόνια στη ζωή, να προστίθεται ζωή στα χρόνια"

 Έτσι λοιπόν, “προαγωγή υγείας είναι η διαδικασία που δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ελέγχουν και να βελτιώνουν την υγεία τους”.

_Η αποτυχία των μεταρρυθμίσεων στη Βρετανία και οι χαμηλοί δείκτες υγείας στις ΗΠΑ δε φαίνεται να πτοούν τους εμπνευστές τους. Ελλείψει κοινωνικού κινήματος αντίστασης και με τη συνενοχή των επαγγελματιών του χώρου, η έννοια της Υγείας σταδιακά επαναπροσδιορίζεται ως «η δυνατότητα του ατόμου να μεγιστοποιεί την παραγωγή και την κατανάλωση αγαθών». Ταυτόχρονα και στα πλαίσια της ίδιας προσέγγισης, αναπτύσσεται το φαινόμενο της ιατρικοποίησης της ανθρώπινης ύπαρξης ή αλλιώς της καπηλείας της ασθένειας. Αυτό συνίσταται, βασικά, στην απόδοση ιατρικού χαρακτήρα, δηλαδή «συμπτώματος», σε κάθε ανθρώπινη κατάσταση, που προκαλείται από τις δυσκολίες της ζωής, από την κοινωνική και οικονομική κρίση, την ανεργία, τη φτώχεια, ακόμα και την φυσιολογική γήρανση του οργανισμού. Η ετικέτα της αρρώστιας συνοδεύεται, όπως είναι αναμενόμενο, από τη συνταγογράφηση κάποιου φαρμάκου συνήθως «νεότερης γενιάς», δηλαδή πανάκριβου. Ο ιατρικός κόσμος, όλων των ειδικοτήτων, προσφέρει τη δική του πολύτιμη συμβολή στην ανάπτυξη του φαινόμενου της «ιατρικοποίησης» μέσα στο οποίο διαμορφώνεται το κατάλληλο υπόβαθρο αντίληψης της υγείας με βάση τα συμφέροντα των φαρμακοβιομηχανιών, του μεγαλύτερου δηλαδή καρτέλ στον κόσμο.

_Επίλογος…

Ο θεός {μας..!} έχει τρεις υποστάσεις

Η υγεία μας έχει τρεις χιτώνες

Η ζωή του καθενός έχει 2 φύσεις

Η μία είναι η συνήθεια…

Άρα όσο την καθημερινότητά μου αναγκάζω σε διαφοροποιήσεις, μικρές ή μεγαλύτερες { ποιοτικές ή/ και ποσοτικές}, τόσο το όφελός μου αυξάνεται ανάλογα.

Άσε που όλο και κάτι καινούργιο αναγκάζομαι να μαθαίνω συνεπώς θα διατηρώ την ικανότητα μάθησης εύκαιρη με αποτέλεσμα να παραμένω νέος…ανεξαρτήτου ηλικιακής εποχής!

Διότι…ούτε η έκσταση του αρχαϊκού σαμάνου,  μήτε το τηλεσκόπιο της μετά/υπέρ - φυσικής  Ολιστικής Ιατρικής, μηδέ το μικροσκόπιο της σύγχρονης μοριακής  Βιολογίας / Ιατρικής, βλέπουν στα μάτια τον Άνθρωπο από μόνα τους..!

Κι ο Θεός έχει κάνει Ένα λάθος..:

μας έχει δώσει Μυαλό..!

 

 

 

με τιμή,

Μιχαήλ Ν. Κωστάκης

 

Βιβλιογραφία :διαδικτυακή διαδραστική διερεύνηση> wikipedia,  ygeiaonline, vimaonline, ημιόροφος. Τα μαθήματα της σχολής μου και τα μαθήματα του 20χρονου επαγγελματικού μου βίου.