​

ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΡΕΥΜΑΤΩΝ

1. Montessori

Ιδεολογικός πυρήνας: Αυτονομία, εσωτερική πειθαρχία, εστίαση στον “ευαίσθητο χρόνο” κάθε παιδιού.

 Θετικά:

Ελευθερία κινήσεων, ατομικότητα, εμπλοκή με το υλικό κόσμο (sensorial).

Εξαιρετικά για προσχολική ηλικία.

 Κριτική:

Υπερβολική απομόνωση: λίγο κοινωνικό παίξιμο, λίγος διάλογος.

Διδασκαλία «αυτοδιόρθωσης» με υλικά → οδηγεί μερικές φορές σε υπερμηχανιστική αυτο-ρύθμιση.

Η απουσία φαντασίας, μύθου, αφήγησης ενίοτε ξεραίνει το παιδί.

 Ερώτημα: Αν είσαι άνθρωπος του διαλόγου, του μύθου, της αφήγησης — πού μπαίνει αυτό στο Montessori;

2. Waldorf (Steiner)

Ιδεολογικός πυρήνας: Ανθρωποσοφία, κύκλοι ανάπτυξης, καλλιτεχνική παιδεία, μύθος, παραμύθι.

Θετικά:

Καλλιέργεια φαντασίας και συναισθηματικής νοημοσύνης.

Πλούσια εικαστική και μουσική αγωγή.

Ρυθμός και τελετουργικότητα → ψυχική τάξη.

 

 Κριτική:

Ασαφή μεταφυσικά θεμέλια (π.χ. επανενσάρκωση, αιθερικό σώμα) → μερικές φορές θολώνουν τον παιδαγωγικό σκοπό.

Αργή ένταξη στη λογική σκέψη και επιστήμες.

Πολλές φορές κλειστά πλαίσια, τύπου αίρεσης (το βλέπεις σε φανατικούς Steiner-παιδαγωγούς).

 Ερώτημα: Μπορεί ο μύθος να υπάρχει χωρίς να γίνεται δοξασία; Μπορεί η τέχνη να συνυπάρχει με το κριτικό πνεύμα;

3. Reggio Emilia

Ιδεολογικός πυρήνας: Το παιδί ως "συνεργάτης", η τάξη ως τρίτος δάσκαλος.

Βάση στην παρατήρηση, το project, τη δημιουργική αφήγηση.

Θετικά:

Εκπληκτική οργάνωση περιβάλλοντος.

Έμφαση στην αισθητική και στην τεκμηρίωση της μάθησης.

Διάλογος, συνεργασία, αλληλεπίδραση.

  Κριτική:

Δεν έχει σαφή φιλοσοφικό κορμό όπως οι άλλες.

Βασίζεται πολύ στον εκπαιδευτικό — αν δεν έχει κουλτούρα, γίνεται flat "αρτ-μπρουτάλ".

 

 Ερώτημα: Πώς εξασφαλίζεται η βάθος και η κατεύθυνση, όταν όλα είναι “συνεργατικά”; Τι γίνεται με τα παιδιά που δεν μιλούν εύκολα;

4. Freinet

Ιδεολογικός πυρήνας: Παιδαγωγική ελευθερίας, χειρονακτική εργασία, τυπογραφείο, δημοκρατία στην τάξη.

Θετικά:

Ενσάρκωση της δημοκρατικής συνείδησης.

Έμφαση στην εργασία με τα χέρια, στη φύση, στο κείμενο.

Αντι-γραφειοκρατική κουλτούρα.

  Κριτική:

Αν εφαρμόζεται χωρίς φιλοσοφικό υπόβαθρο, εκπίπτει σε ρομαντική ανοργανωσιά.

Το "συμβούλιο της τάξης" είναι ουσιαστικό μόνο αν υπάρχει πολιτική κουλτούρα (όχι για να εκλέγουμε… πόστο στην τουαλέτα).

 Ερώτημα: Πόσο ελεύθερη είναι η ελευθερία όταν λείπει το μέτρο;

 

5. Unschooling / Radical Education

Ιδεολογικός πυρήνας: Πλήρης απόρριψη σχολείου. Το παιδί μαθαίνει μόνο του, στη ζωή.

Θετικά:

Απόλυτος σεβασμός στην ατομικότητα.

Μαθαίνεις ό,τι χρειαστείς όταν σου χρειαστεί.

 Κριτική:

Τεράστιο ρίσκο κοινωνικού αποκλεισμού.

Αγνοεί τις προϋποθέσεις της παιδείας ως πολιτισμικής μετάδοσης.

Τι γίνεται όταν δεν θες να μάθεις αυτό που είναι απαραίτητο για τη ζωή σε κοινότητα;

 

 Ερώτημα: Μπορείς να γίνεις ελεύθερος χωρίς να γίνεις πρώτα καλλιεργημένος;

 

 ΤΟΞΟ Β: ΠΡΟΣ ΣΥΝΘΕΣΗ — ΜΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

Θέση μας:

Δεν ψάχνουμε «εναλλακτική μέθοδο».

Ψάχνουμε αληθινή Παιδεία, που:

προϋποθέτει ανθρώπινη φύση

εδράζεται σε φιλοσοφική και πολιτική σκέψη

αναγνωρίζει την παιδική ηλικία ως αυθύπαρκτο στάδιο, αλλά όχι ανεξέλεγκτο βασίλειο

 Ενσωμάτωση ανθρωποκεντρικών επιστημών:

Φιλοσοφία: Ως εργαλείο ερωτήσεων και όχι διδαχή. Η σκέψη ως διαμόρφωση νοήματος.

Ψυχολογία: Όχι behaviorism ή διάγνωση, αλλά σχέση, παρουσία, κάτοπτρο εαυτού.

Κοινωνιολογία: Σχολείο ως κυψέλη κοινότητας, όχι φυτώριο αριστείας.

Πολιτική θεωρία: Το παιδί είναι μελλοντικός πολίτης, όχι πελάτης/καταναλωτής μάθησης.

 

 Παιδαγωγικές αρχές-πυλώνες:

Ο λόγος προηγείται της πληροφορίας.

Η σχέση προηγείται της μεθόδου.

Το μέτρο προηγείται της ελευθερίας.

Το νόημα προηγείται της λειτουργίας.

Η πράξη προηγείται της αξιολόγησης.

>>>> 

Πάμε, λοιπόν, να ρίξουμε τον σπόρο. Ένα μανιφέστο ανθρωποκεντρικής παιδείας — όχι για να σταθεί στον τοίχο, αλλά για να γίνει πυρίτιδα στον διάλογο. Να εμπνεύσει, να συγκρουστεί, να φυτρώσει.

 

 Μανιφέστο για μια Ανθρωποκεντρική Παιδεία.  (σπόρος, όχι σύνθημα)

 

1. Η Παιδεία είναι πράξη τιμής απέναντι στην ανθρώπινη φύση.

Δεν είναι μηχανισμός παραγωγής δεξιοτήτων, ούτε φεουδαρχικό πιστοποιητικό.

Είναι η μεταλαμπάδευση του νοήματος της ύπαρξης από γενιά σε γενιά.

 

2. Το παιδί είναι άνθρωπος εν γίγνεσθαι, όχι καταναλωτής προγραμμάτων.

Δεν είναι άγραφο χαρτί ούτε μικρός βασιλιάς.

Είναι πρόσωπο σε πορεία συγκρότησης, που διψά για αγάπη, μέτρο και κατεύθυνση.

 

3. Η σχέση προηγείται της τεχνικής.

Μέθοδος χωρίς παρουσία, τεχνογνωσία χωρίς φροντίδα, είναι απονευρωμένος επαγγελματισμός.

Η Παιδεία προϋποθέτει την καρδιά ως όργανο γνώσης.

 

4. Η ελευθερία χρειάζεται μέτρο — όχι για να περιοριστεί, αλλά για να γίνει γόνιμη.

Η απόλυτη επιλογή είναι ψευδαίσθηση.

Η πραγματική ελευθερία εκπαιδεύεται μέσα από τον κόπο και το παράδειγμα.

 

5. Η φαντασία δεν είναι πολυτέλεια.

Είναι το θεμέλιο της δημιουργικής νόησης, το έδαφος της επιστήμης και της ποίησης.

Ο μύθος δεν είναι φυγή από την αλήθεια, αλλά πύλη προς αυτήν.

 

6. Η εργασία με τα χέρια είναι πράξη φιλοσοφίας.

Το σχολείο οφείλει να συνδέει το παιδί με την ύλη, τη φύση, το σώμα.

Η γνώση που δεν περνά απ’ τα δάχτυλα, μένει επιφανειακή.

 

7. Ο πολιτισμός είναι το παιδαγωγικό περιβάλλον.

Δεν μαθαίνει το παιδί απ’ τα βιβλία, αλλά από τον τρόπο που ζει το περιβάλλον του.

Η αισθητική, η ομορφιά, η ευγένεια και η τάξη είναι κρυφά αναλυτικά προγράμματα.

 

8. Η Παιδεία δεν υπηρετεί την αγορά.

Η αγορά είναι εργαλείο, όχι αφεντικό.

Η Παιδεία προετοιμάζει πρόσωπα και όχι ανταγωνιστικές μονάδες.

 

9. Η Παιδεία είναι πράξη πολιτική.

Δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, ούτε εξάρτηση από ιδρύματα.

Ανήκει στην κοινότητα, στη λαϊκή και φιλοσοφημένη πράξη της μετάδοσης.

 

10. Η Παιδεία είναι σπορά — όχι θέαμα, ούτε «επένδυση».

Κανένα αποτέλεσμα δεν μετριέται σε έτος.

Το παιδί σπέρνεται στον κόσμο για να καρπίσει όταν θα έρθει η δική του άνοιξη.

 

Δεν χρειάζεται όλα να συμφωνούνται — αρκεί να καίει η λαχτάρα για αλήθεια, και να λείπει η υποκρισία.

Αυτό είναι το πεδίο συνάντησης για μια νέα Παιδεία, όχι εναλλακτική, αλλά ανθρώπινη.