ΟΡΙΣΜΟΣ

Η εναλλακτική οικονομία περιλαμβάνει κάθε μορφή οικονομικής δραστηριότητας που:

ΔΕΝ βασίζεται αποκλειστικά στο κέρδος,

ΔΕΝ εξαρτάται από το επίσημο τραπεζικό σύστημα,

ΔΕΝ υπηρετεί την αγορά, αλλά την κοινότητα.

Αφορά μορφές οικονομίας που αντλούν αξία από την αλληλεγγύη, την αυτάρκεια, τη συνεργασία και όχι από τη συσσώρευση κεφαλαίου.

  ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

Μορφή Περιγραφή  Πλεονεκτήματα Κριτική

Ανταλλακτικά Δίκτυα      Ανταλλαγή προϊόντων/υπηρεσιών χωρίς χρήμα (π.χ. ΤΕΜ, LETS)      Προώθηση κοινωνικής συνοχής, τοπική ανάπτυξη   Περιορισμένο φάσμα προϊόντων, εξειδικευμένη συμμετοχή

Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ)       Συλλογικές επιχειρήσεις με κοινωνικό σκοπό       Τοπικές θέσεις εργασίας, κοινωνική υπευθυνότητα   Γραφειοκρατία, αδύναμη διαχείριση

Τοπικά ή Εναλλακτικά Νομίσματα     Συμπληρωματικό μέσο ανταλλαγής (π.χ. το “οβολός”, “time bank”)  Ενίσχυση τοπικών οικονομιών Δεν έχει ευρεία αποδοχή, νομικά γκρίζες ζώνες

Χρόνος ως νόμισμα (Time Banking)   Ανταλλαγή υπηρεσιών με βάση ώρες εργασίας      Απόλυτη ισότητα αξίας εργασιών       Δεν λαμβάνει υπόψη εξειδίκευση ή κόστος υλικών

Περιοχές Αποανάπτυξης (Degrowth zones)    Μειωμένη κατανάλωση/παραγωγή υπέρ της βιωσιμότητας       Περιβαλλοντικό και ψυχολογικό όφελος Αντι-συστημική, δυσκολοχώνευτη σε μαζική κλίμακα

 

  ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Η εναλλακτική οικονομία αμφισβητεί τα θεμέλια της νεοφιλελεύθερης αγοράς:

Δεν βλέπει τον άνθρωπο ως καταναλωτή, αλλά ως μέλος κοινότητας.

Δεν βλέπει τον χρόνο ως χρήμα, αλλά ως ζωή.

Δεν στοχεύει στην ανάπτυξη χωρίς όρια, αλλά στη βιώσιμη αυτάρκεια.

 

 “ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΟ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ” ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Μορφή Βιωσιμότητα      Κοινωνική Αποδοχή Συστημική Τριβή

Ανταλλακτικά δίκτυα      🌡️🌡️ 🌡️🌡️🌡️    🌡️🌡️🌡️🌡️

Τοπικά νομίσματα    🌡️🌡️ 🌡️    🌡️🌡️🌡️🌡️

Time banking     🌡️🌡️🌡️    🌡️🌡️🌡️    🌡️🌡️

ΚΟΙΝΣΕΠ      🌡️🌡️🌡️    🌡️🌡️🌡️🌡️ 🌡️🌡️

Αποανάπτυξη    🌡️🌡️ 🌡️    🌡️🌡️🌡️🌡️🌡️

 

  ΚΡΙΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ

Η εναλλακτική οικονομία δεν είναι οικονομικό μοντέλο με δυνατότητα να “αντικαταστήσει” την αγορά· είναι ηθικό-κοινοτικό ανάχωμα στην αποσάθρωση των σχέσεων.

Δεν είναι για να σωθεί ο κόσμος, αλλά για να σωθεί η ανθρώπινη ποιότητα σε έναν κόσμο που καταρρέει.

 

Εναλλακτική Οικονομία: Ζώντας με το Μισό, Κερδίζοντας το Διπλό

1. Η Μύηση στην Εναλλακτική Οικονομία

Το να ζεις με το μισό δεν σημαίνει να ζεις με στέρηση. Σημαίνει να επιλέγεις ποια ανάγκη είναι αληθινή και ποια φτιαχτή, ποια αξία αντέχει στον χρόνο και ποια είναι υποπροϊόν διαφήμισης και κοινωνικής πίεσης. Είναι μύηση, όχι γιατί απαιτεί γνώσεις αλλά γιατί προϋποθέτει αλλαγή ψυχής: από τον καταναλωτή στον δημιουργό, από τον αθροιστή στον επιλέγοντα.

Η εναλλακτική οικονομία δεν είναι λογιστική πρακτική· είναι στάση ζωής. Όπως ο ασκητής δεν είναι φτωχός αλλά αυτάρκης, έτσι και ο άνθρωπος αυτής της οικονομίας δεν είναι αποκλεισμένος από τον πλούτο αλλά έχει επανακαθορίσει τι σημαίνει "πλούτος". Η οικονομία, τότε, δεν περιορίζεται στο ταμείο αλλά αγγίζει την ψυχή: τι χρειάζομαι για να είμαι ευτυχής; Πόσα από τα αγαθά είναι στην πραγματικότητα βάρη;

Και όμως, αυτή η επιστροφή δεν είναι αναχρονισμός. Δεν στρέφεται με νοσταλγία σε έναν φολκλορικό παρελθόντα χρόνο, αλλά κοιτάζει το μέλλον με καθαρό βλέμμα. Δεν είναι αντίδραση, είναι επιλογή – συνειδητή, ελεύθερη, βαθιά πολιτική.

 

2. Η Τέχνη της Μείωσης

Το ποιοτικό ελάχιστο είναι η τέχνη του να ζεις καλά με λίγα. Το ποσοτικό άπειρο είναι η καταδίκη του να ζεις με πολλά και να μην ζεις. Μείωση δεν σημαίνει φτωχοποίηση – σημαίνει αποφόρτιση, ανακούφιση, επανασύνδεση με το ουσιώδες.

Στην εποχή της υπερκατανάλωσης, η επαναχρησιμοποίηση και η επιδιόρθωση είναι επαναστατικές πράξεις. Όχι μόνο για λόγους οικολογίας, αλλά γιατί επαναφέρουν την αφή στο αντικείμενο, τη σχέση, την ευθύνη. Η αυτοκαλλιέργεια – από την καλλιέργεια της γης έως την καλλιέργεια της ψυχής – γίνεται το νέο νόμισμα.

Το λιγότερο, τότε, γίνεται πολυτέλεια. Όχι γιατί είναι δυσεύρετο, αλλά γιατί είναι επίκτητο μέσω επιλογής. Το λιγότερο ως πράξη αλήθειας, και όχι ως συνθήκη ανάγκης. Η αλήθεια των λίγων: εκεί που γεννιέται το βάθος, η σχέση, η ποιότητα.

 

3. Το Διπλό Κέρδος

Το κέρδος δεν είναι μόνο υλικό. Είναι και χρόνος, είναι ηρεμία, είναι αίσθηση του νοήματος. Όταν ζεις με το μισό, κερδίζεις τον χρόνο που σου έκλεβε η άσκοπη εργασία, η μετακίνηση, η παραγωγή για την κατανάλωση.

 

Και τότε βρίσκεις κοινότητες. Όχι κοινές τσέπες, αλλά κοινές αξίες. Ανθρώπους που μοιράζονται, όχι απλώς επειδή δεν έχουν, αλλά επειδή θέλουν να δώσουν. Η οικονομία γίνεται σχέση.

Το πέρασμα από το «κατέχω» στο «συν-υπάρχω» δεν είναι ρομαντικό. Είναι αναγκαίο. Ό,τι δεν μπορεί να γίνει συλλογικά, χάνεται στον ατομισμό. Το κοινό καλό δεν είναι αφηρημένη έννοια. Είναι η τροφή, η ενέργεια, το παιχνίδι, η χαρά, η θλίψη. Όλα αυτά που ζουν μεταξύ μας.

 

4. Το Μισό του Κόσμου – Το Όλον της Ψυχής

Οι ανάγκες δεν είναι φυσικές – είναι πολιτισμικά σμιλευμένες. Ο άνθρωπος της μετανεωτερικότητας έχει μάθει να ποθεί υπερβολικά, αλλά να νιώθει ελλιπώς. Η εναλλακτική οικονομία έρχεται να αποδομήσει αυτή τη φενάκη.

Επανέρχεται η οικονομία της χάρης: το δώρο, η χειραψία, η εμπιστοσύνη. Εκεί που δεν μετράς με αριθμούς, αλλά με πρόσωπα. Όχι ανταγωνισμός, αλλά ανταπόδοση. Όχι σύμβαση, αλλά συμβίωση.

Η "ανταλλακτική ψυχή" – ένα φαινόμενο αρχαίο όσο οι πρώτες κοινωνίες – ξαναγίνεται επιθυμητή. Όχι μόνο ως πρακτική, αλλά ως έκφραση μιας εσωτερικής ηθικής. Ο άνθρωπος προσφέρει γιατί έχει ψυχή, όχι γιατί έχει περίσσευμα.

  ### Ο Αφροδισιασμός της Αυτάρκειας

Η αυτάρκεια είναι ερωτεύσιμη. Ο άνθρωπος που δεν εξαρτάται είναι ελεύθερος. Και η ελευθερία είναι αφροδισιακή. Το μέτρο, η ισορροπία, η αίσθηση ότι δεν καταναλώνομαι αλλά υπάρχω – αυτό είναι η γοητεία του αυτάρκους.

Η οικονομία χωρίς αποξένωση είναι αυτή που επιστρέφει το ανθρώπινο μέτρο. Μια επιστροφή στην απλότητα χωρίς απλοϊκότητα. Στην κοινότητα χωρίς κολλεκτιβισμό. Στην συντροφικότητα χωρίς εκμετάλλευση.

Ζώντας με το Μισό, Κερδίζοντας το Διπλό – όχι μόνο στην τσέπη, αλλά στην καρδιά. Είναι πολιτική πράξη. Είναι εσωτερική μεταστροφή. Είναι μια πορεία απελευθερωτική. Και πάνω από όλα, είναι μια πράξη αγάπης: προς τον εαυτό, τον άλλον και τον κόσμο.