Χριστιανισμός και Αναρχισμός:

Μια τεταμένη συγγένεια ή μια αρχαία συνεννόηση;

«Ὁ Θεός ἀγάπη ἐστίν» — αλλά και: «Καταλύσατε τόν ναόν τοῦτον».

 

Στην πρώτη ματιά, ο Χριστιανισμός μοιάζει να στηρίζει την τάξη: ιεραρχία, παράδοση, υπακοή. Ο Αναρχισμός, αντίθετα, ορθώνεται απέναντι στην εξουσία, αρνείται τη θεσμική καθυπόταξη, γκρεμίζει τα ιερατεία.

 

Κι όμως. Αν κοιτάξεις πέρα από το στερεότυπο, στους υπόγειους ποταμούς και στις ρωγμές της Ιστορίας, θα δεις μια πιο περίεργη εικόνα:

Χριστός και Αναρχία έχουν κοιταχτεί στα μάτια. Και δεν απέστρεψαν το βλέμμα.

 

1. Ο Ιησούς ως “Αναρχικός” προφήτης

Ο Jacques Ellul – θεολόγος, κοινωνιολόγος και βαθιά ελεύθερος άνθρωπος – λέει ξεκάθαρα στο Αναρχία και Χριστιανισμός ότι ο Ιησούς δεν ίδρυσε καμία εκκλησιαστική εξουσία. Δεν ζήτησε πίστη σε καμιά κοσμική δομή. Αντιθέτως, ήρθε "όχι για να υπηρετηθεί, αλλά για να υπηρετήσει", αρνούμενος τόσο τη Ρώμη όσο και τη σάπια ιερατεία του Ναού.

 

Στη διδασκαλία Του δεν υπάρχει βία, αλλά υπάρχει ριζική άρνηση κάθε τυραννίας. Το «Ἀπόδοτε οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι» δεν είναι αποδοχή, αλλά έκθεση: ξεχωρίστε τι αξίζει σε ποιον. Και το βασίλειο τού Θεού; Δεν έχει στρατό, δεν έχει ιεραρχίες – μόνο σχέση, συνάντηση, ελευθερία.

 

2. Ορθοδοξία: Μια εσχατολογική «αναρχία»

Στο άρθρο του Davor Džalto (“Ορθοδοξία και Αναρχοσοσιαλισμός”, Public Orthodoxy, 2023), διαβάζουμε ότι η Ορθόδοξη θεολογία, με την εσχατολογική της θεώρηση, δεν είναι πολιτικό πρόγραμμα αλλά μαρτυρία ελευθερίας.

Ο Θεός δεν επιβάλλει τη Βασιλεία Του – τη φανερώνει, και προσκαλεί.

 

Η ίδια η Τριαδική θεότητα είναι ελευθερία εν κοινωνία – όχι ιεραρχία. Όχι δεσμός εξουσίας, αλλά ενότητα προσώπων.

 

Αυτός ο τριαδικός τρόπος ύπαρξης είναι –αν το δούμε φιλοσοφικά– πέραν κάθε ιεραρχικού οντολογισμού. Και κάπως έτσι συναντάται με την αναρχική ιδέα της μη κυριαρχίας.

 

3. Αναρχισμός: Όχι χάος, αλλά κοινότητα

Είναι ώρα να αποκαταστήσουμε την αναρχία από τη δαιμονοποίηση: δεν είναι κάψιμο για το κάψιμο. Είναι πρόταγμα κοινότητας χωρίς εξουσιαστική δομή.

 

Οι Χριστιανοί των πρώτων αιώνων ζούσαν "ἐν κοινῷ", μακριά από το κράτος και τη Ρώμη. Δεν ήταν επαναστάτες με την πολιτική έννοια — αλλά η κοινότητά τους διέρρηξε το παλιό. Ομοίως και οι αναρχικοί, στα πιο αυθεντικά τους παραδείγματα (βλ. Gustav Landauer, Dorothy Day, Leo Tolstoy), επιδίωξαν κοινωνίες βασισμένες σε αλληλεγγύη και προσώπινη σχέση.

 

4. Η αναγκαία σύνδεση: Homo Creative — Συνδημιουργός

Και κάπου εδώ συναντάμε τον Homo Creative — Συνδημιουργό. Το πρόσωπο που δεν περιμένει «λύση» ούτε από κόμμα, ούτε από θρησκευτικό θεσμό, αλλά δημιουργεί εκ του μηδενός, σε σχέση, εν υπευθυνότητι και πόθω.

 

Ο Συνδημιουργός αυτός:

 

Δεν αναπαράγει την εξουσία, αλλά τη μεταποιεί σε λειτουργία.

 

Δεν διασώζει τον κόσμο με εξαγγελίες, αλλά με πράξεις ευθύνης.

 

Δεν “αντιδρά”, αλλά πράττει προφητικά.

 

Ο Χριστιανισμός, όταν αφαιρεθεί από τα ράσα της εξουσίας,

κι ο Αναρχισμός, όταν δεν είναι απλώς άρνηση αλλά πρόταση ύπαρξης,

βρίσκονται στο ίδιο τραπέζι: εκεί όπου το πρόσωπο προηγείται του θεσμού,

όπου η ζωή είναι δημιουργία και όχι μηχανική υπακοή.

 

Επίλογος: Ένα κάλεσμα όχι προς σύμπραξη, αλλά προς μεταμόρφωση

Ούτε η Εκκλησία να γίνει κολλεκτίβα,

ούτε το κίνημα να βαφτιστεί.

 

Αλλά ο άνθρωπος να σταθεί απέναντι σε κάθε μορφή δεσποτείας — πολιτικής, θεσμικής, ή ακόμη και πνευματικής.

 

Γιατί αν ο Θεός είναι Αγάπη,

κι αν η Ελευθερία είναι ανάσα της Αγάπης,

τότε η κάθε εξουσία, κάθε «Καίσαρας»,

δεν έχει θέση στο Βασίλειο που έρχεται —

και ήδη φανερώνεται στους ταπεινούς και τους ποιητές.

 

Πηγές/Αναφορές:

 

Jacques Ellul, Αναρχία και Χριστιανισμός, εκδ. Νήσιδες.

 

Davor Džalto, Orthodoxy and (Anarcho)Socialism, 2023.

 

Αντίφωνο: Χριστιανισμός και Αναρχισμός — μια τεταμένη συγγένεια

 

Προσωπική θεώρηση του Homo Creative — Συνδημιουργού, Μιχαήλ.