Εισαγωγή: Ο Homo Puppy και η Καλοσύνη

 

Ο Rutger Bregman, στο έργο του "Ανθρωπότητα: μια απροσδόκητα αισιόδοξη ιστορία", μας συστήνει τον Homo Puppy, ένα ον που έρχεται σε αντίθεση με τον Χομπσιανό "ανθρωπολύκο". Ο Homo Puppy είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας, της εμπιστοσύνης και του μοιράσματος. Δεν είναι απλώς ο "καλός άνθρωπος", αλλά ο συνδεδεμένος, ο παιχνιδιάρης, ο εκπαιδεύσιμος, αυτός που επιλέγει την εγγύτητα.

Και κάπου εδώ γεννιέται το ερώτημα: μπορεί αυτός ο Homo Puppy να αποτελεί το γνήσιο, αθώο υποσύνολο του πιο ώριμου, υπεύθυνου και ενίοτε δραματικού Homo Creative — του Συνδημιουργού;

 

Η Φυσική Κατάσταση του Ρουσσώ: Ένας Κόσμος Χωρίς Δαγκωματιές;

 

Στο πνεύμα του Ρουσσώ, ο Homo Puppy αναπνέει. Ο Ρουσσώ περιγράφει μια προ-κοινωνική κατάσταση σχεδόν παιδική: ειρηνική, αυτάρκη, χωρίς ιδιοκτησίες και ζήλιες. Ο άνθρωπος, στην πρωταρχική του φύση, είναι απλός – θέλει να φάει, να κοιμηθεί, να κάνει έρωτα και να μην πονάει. Δεν είναι λύκος, είναι ένας "γάτος στον ήλιο".

Κι όμως, σε μια απότομη στροφή, ο ίδιος ο Ρουσσώ αναγκάστηκε να επινοήσει το κοινωνικό συμβόλαιο: μια πράξη αυτοϋπέρβασης, όπου οι άνθρωποι ανταλλάσσουν την "φυσική τους ελευθερία" με τη "συλλογική ηθική". Έτσι γεννιέται ο πολίτης — όχι ως άγγελος, αλλά ως μια ελπίδα. Μια ελπίδα ότι μπορούμε να πράξουμε δίκαια... χωρίς να αποσκοπούμε σε κέρδος.

 

Το Δαχτυλίδι του Γύγη και η Επιλογή: Homo Puppy εναντίον Homo Creative

 

Ο Πλάτων μάς "ξεγυμνώνει" με το δαχτυλίδι του Γύγη: Τι θα έκανες αν μπορούσες να πράξεις το άδικο, δίχως συνέπειες;

Αν ο Homo Puppy αντιδρά με φόβο και επιστρέφει το δαχτυλίδι, ο Homo Creative το κοιτάζει και το προσπερνά. Όχι επειδή φοβάται, αλλά επειδή βλέπει βαθύτερα. Το κλειδί εδώ είναι η αυτοσυνείδηση. Ο Puppy ζει στο παρόν και στην εγγύτητα, ενώ ο Creative επιλέγει το μέλλον και τη συνύπαρξη, ακόμη κι αν αυτό τον πονέσει.

 

Η Παρεξήγηση της Ιδιοκτησίας και το "Κακό Συμβόλαιο"

 

Δεν φταίει η ιδιοκτησία, ούτε οι νόμοι, ούτε οι "μάνατζερ" των εθνών. Το πρόβλημα είναι το μέτρο που χάθηκε. Ο άνθρωπος δεν είναι απλώς στέγη, φαγητό, αναπαραγωγή. Είναι η έκσταση, η υπέρβαση – αλλά και η ακρότητα. Είναι η στιγμή που αντί για ελιά, θέλεις ελαιώνα. Αντί για φιλία, ζητάς θαυμασμό.

Ο Homo Creative διαφέρει από τον Homo Puppy σε ένα κρίσιμο σημείο: δεν ικανοποιείται μόνο με το δίκαιο, θέλει και το ωραίο, το αιώνιο, το όραμα.

 

Ο Puppy Μέσα Μας: Το Υγιές Θεμέλιο και η Φωτιά της Συνδημιουργίας

 

Χωρίς Homo Puppy, δεν έχεις βάση ηθικής. Χωρίς Homo Creative, δεν έχεις προοπτική υπέρβασης.

Ο πρώτος είναι ο βράχος της αθωότητας. Ο δεύτερος είναι η φωτιά της συνδημιουργίας.

Ο Homo Creative δεν είναι το τέλειο πλάσμα, είναι το ευγενές ρίσκο. Είναι το στοίχημα πως μπορούμε να πράξουμε το καλό, χωρίς συμβολαιογράφους. Και όταν επιλέγει να σταθεί δίκαιος, χωρίς να τον βλέπει κανείς, τότε ίσως θεωρηθεί ύποπτος ή "βλάξ" από πολλούς...

...αλλά για τον εαυτό του, είναι δημιουργός.

 

Homo Puppy: Ο Πρόδρομος της Τρυφερής Εξέγερσης

 

Πρώτα γεννήθηκε το κουτάβι. Πριν από την Τέχνη, πριν από τη Φιλοσοφία, πριν η πέτρα γίνει τροχός ή λόγος, υπήρξε η απρόσκοπτη εμπιστοσύνη στο βλέμμα. Το κουτάβι — όχι ως σκύλος υπάκουος, αλλά ως άνθρωπος που δεν γνωρίζει ακόμα τον φόβο· ως εκείνος που, στην πιο αθώα μορφή του, δεν έχει μάθει ακόμα να κατασπαράζει.

Ο Homo Puppy δεν είναι ένα χαϊδευτικό όνομα για τον ευκολόπιστο ή τον ρομαντικό. Είναι ένα σημείο ανθρωπολογικής στροφής, ένα πρωτογενές ηθικό ανάκλασμα. Είναι η αναβίωση της "φυσικής κατάστασης" του Ρουσσώ, αλλά όχι ως απλός προϊστορικός θηρευτής χωρίς κοινωνία — είναι το παιδί μέσα μας που κοιτάζει τον κόσμο και ακόμα πιστεύει πως οι άνθρωποι, όταν δεν είναι φοβισμένοι ή πεινασμένοι, δεν θέλουν να κάνουν κακό.

Αυτός ο Homo Puppy, λοιπόν, περπατάει ξυπόλυτος στον ηθικό κήπο της ανθρωπότητας, κρατώντας στα χέρια του ένα κομμάτι ψωμί και μια ερώτηση: «Αν δεν φοβόμασταν τίποτα, μήτε την ποινή, μήτε την απόρριψη, μήτε τον θάνατο — θα εξακολουθούσαμε να είμαστε καλοί;»

Ο Γύγης, φορώντας το δαχτυλίδι της αορατότητας, κατρακύλησε στην απανθρωπιά — γιατί μπορούσε. Ο Homo Puppy όμως, αν του δώσεις το ίδιο δαχτυλίδι, θα στο φέρει πίσω. Όχι από αρετή που του επέβαλε κάποιος, αλλά επειδή του φαίνεται βαρύ. Δεν του πάει να μην τον βλέπουν· ο ίδιος είναι φτιαγμένος για να καθρεφτίζεται στο βλέμμα του άλλου. Να υπάρχει μέσα στη σχέση.

 

Η Καταγωγή της Καλοσύνης: Από τον Σωκράτη στον Ρουσσώ

 

«Ουδείς εκών κακός», έγραψε ο Σωκράτης με το αίμα του· κι ο Ρουσσώ, αιώνες μετά, σκάλισε στο ίδιο μάρμαρο: «Η πρόοδος δεν μας εξανθρώπισε — μας εκλέπτυνε στη διαφθορά.»

Δεν είμαστε κακοί από τη φύση μας. Γινόμαστε κακοί όταν το σώμα χωριστεί από την καρδιά, και ο νους πάρει εξουσία πάνω στην αφή. Ο Homo Puppy, με τις αυθόρμητες χειρονομίες και την πρωτογενή ανάγκη να ανήκει, αντιπροσωπεύει εκείνον τον άνθρωπο που δεν έχει ακόμα ξεχάσει πώς να εμπιστεύεται. Προτού έρθει το κοινωνικό συμβόλαιο να παγιώσει τους ρόλους και να μετατρέψει τον πολίτη σε γρανάζι, εκείνος υπήρχε ως ηθική ελπίδα χωρίς νομικά δεσμά.

Και δεν υπήρξε ανόητος ούτε αφελής. Ήταν απλώς ανέγγιχτος από την υπεροψία του νόμου. Ο Ρουσσώ οραματίστηκε ένα κοινωνικό συμβόλαιο όπου όλοι, παραιτούμενοι των δικαιωμάτων τους, θα γίνονταν πολίτες ισότιμοι, όχι υπήκοοι. Ο Homo Puppy, χωρίς να χρειάζεται συμβόλαια, υπηρετεί τον νόμο της καρδιάς. Έχει περάσει πέρα από την ανάγκη του φόβου ως φρένου — γιατί το μέτρο δεν του επιβλήθηκε, αλλά φυτεύτηκε μέσα του.

 

Από το Κουτάβι στον Συνδημιουργό: Η Ολοκλήρωση του Ανθρώπου

 

Ο Homo Puppy είναι το αλφαβητάρι της αγνής ανθρωπινότητας, μα δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι η αρχή. Είναι ο φλοιός της συναισθηματικής μας νοημοσύνης, εκεί όπου ο άνθρωπος ακόμα διασώζει την ικανότητα να μάθει αγάπη.

Ο Homo Creative — Συνδημιουργός, αντίθετα, είναι το τελειωμένο έργο. Είναι ο άνθρωπος που αποφάσισε να είναι δίκαιος, ακόμα και όταν μπορεί να μην είναι. Ο Puppy πράττει το καλό επειδή δεν έχει ακόμα συναντήσει το Κακό — ή δεν το έχει κατανοήσει ως επιλογή. Ο Creative πράττει το καλό παρά το Κακό. Το έχει δει, το έχει κατανοήσει, το έχει μέσα του — αλλά δεν το επιλέγει.

Είναι αυτός που, όπως στον μύθο του Πλάτωνα, φοράει το δαχτυλίδι της αορατότητας και το πετάει στη θάλασσα.

Και θα τον πουν ανόητο. Αφελή. Ρομαντικό. Αντι-ρεαλιστή. Όπως τον Χριστό, τον Σωκράτη, τον Ντοστογιέφσκι, τον ήρωα με το γυμνό βλέμμα.

Μα εκείνος δεν νοιάζεται. Δεν έχει σκοπό να νικήσει, ούτε να δικαιωθεί από τις φωνές. Ο Homo Creative θέλει μόνο να συνδημιουργήσει με τα χέρια καθαρά, να είναι συνώνυμος της εμπιστοσύνης. Να γίνει κήπος.

Κι έτσι, το κουτάβι —που κουβαλούσε την πρωτόπλαστη πίστη στον άνθρωπο— γίνεται ώριμος ποιητής, γίνεται συνδημιουργός, γίνεται εκείνος που χωρίς συμβόλαιο, χωρίς απειλή, χωρίς μετάλλιο, προτιμά να μείνει… άνθρωπος.